Psikolojik hastalık nedir, sebepleri nelerdir? Psikolojik rahatsızlıkların sebebi genlerimiz mi? Mutlu olmanın sırrı ne? Mutsuzluğun asıl sebebi nedir? Psikolojik hastalıklar önlenebilir mi?
Kişinin davranış dinamiklerini değiştirerek normal dışı davranış örüntüleri sergilemesine sebep olan psikolojik hastalıklar; biyolojik, psikolojik ve sosyolojik etkenlerden kaynaklanan (biyopsikososyal) bir durumdur. Kelime anlamıyla ruhun medikal tedavisi olan psikiyatri bilimi, psikolojik hastalıkların sebeplerini araştırarak tedavi yöntemleri geliştirir. Günümüzde gelişen teknolojiler sayesinde, ruhsal hastalıkların genetik kökenleri araştırılmış, bu sayede önlem almak ve doğru tedavi yöntemlerini uygulamak mümkün hâle gelmiştir.
Mutlu Olmak Genlerinize Bağlı
Mutluluğun kaynağının genleriniz olduğunu biliyor muydunuz? Binlerce yıldır insanlık mutluluğun formülünü arıyor. Minnesota Üniversitesi’nde tek yumurta ikizleri üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, herhangi bir anda mutlu olmamızın %48 oranla en büyük sebebi genlerimiz. Eğer mutlu olmamız genlerimize bağlı ise, mutsuzluğumun sebebi de aynı olabilir mi?
California Üniversitesi’nde 140.000 denek ile gerçekleştirilen genetik analiz sonucunda; depresyon, anksiyete, şizofrenik kişilik bozukluğu, bipolar duygudurum bozukluğu, paranoid kişilik bozukluğu gibi psikolojik hastalıkların genlerimizden etkilendiği kanıtlanmıştır.
Dünyaca ünlü akademik bilgi dergisi Nature Genetics’te yayınlanan ve yaklaşık yarım milyon insan üzerinde yapılan çalışmada, depresyon ile ilişkili 44 genomik çeşitlilik bulundu. Mutsuzluğun genetik temeline inilen çalışmada, 153 ilişkili kritik gen saptanmış, altı ortak genin ise depresyon ve şizofreni ile ilişkili olduğu gözlemlenmiştir.
Kişilerin hayatını dayanılmaz hâle getiren majör depresif bozukluk, %40 oranla genetik faktörlerden kaynaklanıyor. 5-HTTLPR, CRHR1, FKBP5 ve BDNF genlerinin depresyon oluşum riskini arttırdığına dair çalışmalar bulunuyor. Depresyonun tarihindeki bu bilgiler aslında yeni değil. Antik Yunan döneminin ünlü hekimi Galen, hayattan memnun olmama hâli olarak tanımladığı depresyonun sebebinin genetik ve çevresel olduğunu savunuyordu.
Şizofrenik anne ya da babanın çocukları, %40 oranla aynı hastalığa yakalanma riski taşıyorlar. İkizler üzerinde yapılan bir araştırmada, çift yumurta ikizlerinde şizofreniye yakalanma riskinin aynı olduğu gözlemlenmiştir. Yine aynı araştırmaya göre, tek yumurta ikizlerinden biri şizofreni hastası ise, diğerinin hastalığa yakalanma riski %80’e kadar çıkıyor.
Duygu durumunda dalgalanma hâlini ifade eden ve manik depresif bir hastalık olan “bipolar bozukluğun”, baskın genlerden kaynaklandığı gözlemlenmiştir. Anne ya da babasında bipolar bozukluk olan bireylerin, aynı hastalığa yakalanma riski oldukça yüksektir. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, tek yumurta ikizlerinden birinde bipolar bozukluk var ise, diğerinin bipolar hastalığına yakalanma risk oranı %95’e kadar çıkıyor.
Bireyin anormal davranışlar sergilemesine, bedensel ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılayamamasına sebep olan “nevrotik kişilik bozukluğu”nun, %70 oranında kalıtsal olduğu kanıtlanmıştır. Tek yumurta ikizlerinden biri nevroz hastalığına yakalandıysa, diğerinin yakalanma riski de %83’e kadar çıkmaktadır.
Nesilden nesile aktarılan genetik miras, her iki ebeveynin de zihinsel engelli olduğu durumlarda çocukların da %80 oranında zihinsel engelle doğmasına sebebiyet verir. Ebeveynlerden sadece biri zihinsel engelli ya da akıl hastalığına sahip ise, çocukların bu sendromlarla dünyaya gelme oranları %40’a düşer.
Psikolojik Hastalıkların Genetik Tedavisi
Günümüzde psikolojik hastalıkların genetik altyapısı araştırılarak önlem alınabilmekte ve etkili tedavi yöntemleri uygulanabilmektedir. Psikiyatrik genetik danışmanlık ile psikolojik hastalıklar engellenebilir. Danışmanlık sürecinde kalıtsal hastalık riski taşıyan kişiler, tanısal gerçek risk tahmini ve destekleyici açılardan değerlendirilir. Sonrasında ruhsal hastalıklardan kaçınma, korunma ve tedavi konusunda mevcut destek seçenekleri değerlendirilir.
Genetik danışmanlık sürecinde, risk taşıyan bireyin aile öyküsü incelenerek kişilerin risk altında olup olmadıkları, ailede tekrar görülme ihtimali, önlem ve tedavi yöntemleri hakkında en doğru bilgi alınabilir. Psikolojik hastalık açısından riskiniz olup olmadığını öğrenmek ve hastalıklara yakalanmadan önlem almak için tıbbi genetik uzmanı Uzman Doktor Yaman Sağlam’a danışabilirsiniz.
