Felç nedir, neden olur, çeşitleri nelerdir? Felç geçirince vücutta ne olur? Felç belirtileri nelerdir, kimler risk taşır? Tedavi yöntemleri nelerdir? Genetik testler ile felç önlenebilir mi?

 

Felç Nedir, Neden ve Nasıl Olur?

 

Halk arasında “inme indi” olarak tabir edilen felç; oksijen bakımından zengin (arteryel) kan akışının bir anda kesildiği veya hayati derecede azaldığı durumlarda meydana gelen bir beyin krizi durumudur. Felç geçirme, beyni besleyen kan damarlarındaki akışın durmasıyla meydana gelen bir beyin hasarıdır.

 

Paralizi veya pleji gibi farklı tiplerde olabilen felç, merkezi sinir sistemi ile bağlantılı damarlarda tıkanma ya da damar dışına doğru kanama olduğu durumlarda ortaya çıkar. İskemik beyin-damar hastalığı olan inme (felç) türünde, 24 saati geçmeden düzelirse geçici atak (geçici felç), 24 saati geçip 3 hafta içerisinde düzelirse geri dönücü iskemik nörolojik defisit atak (kalıcı felç)) olarak kabul edilir. 

 

Felç geçiren hastalar, vücudunun bir kısmını veya tamamını oynatamayabilir. Bazı durumlarda tam bir bilinçsizlik hâli ve duyu eksikliği de söz konusudur. Ağır olgularda hasta, 48 saat içerisinde yaşamını yitirebilir veya felç kalıcı olabilir. Zamanla düzelen ve iyileşen hastalar da vardır.

 

 

Felç Çeşitleri Nelerdir? Felç Geçirince Ne Olur?

 

Felç, iskemik ve kanayıcı inme olmak üzere 2 sebeple meydana gelebilir. İskemik felç; atardamarların yağ birikimi sonucu tıkanması veya kalpten fırlayan pıhtının beyni besleyen damarları tıkaması sonucunda meydana gelen, kan akışında azalma veya kesilme durumudur. Felç vakaları, %85 oranla iskemik ataklardan kaynaklanır. Ölümlerin %30’undan sorumlu kanayıcı inme; beyindeki kan damarlarından birinin yırtılması veya çatlaması ile beyne kan sızıntısı olduğu durumlarda meydana gelir.

 

Beyne kan akışı kesildiğinde, 5 dakika içerisinde beyin hücreleri ölmeye başlar (hipoksi) ve kalıcı hasar meydana gelir. Beynin hangi bölgesi hasar alırsa, o bölgeden kaynaklı görme, davranış, hareket ve duyu kaybı ortaya çıkar. Kanser ve kalp hastalıklarından sonra ölüme sebep olan en ciddi hastalıklardan biri olan felç, ortaya çıkmadan önce bariz belirtiler ile alarm verir.

 

 

Felç Geçirmeden Önce Vücudunuz Uyarı Verir

 

Türkiye’de her yıl yaklaşık 200 bin kişi felç geçiriyor. Vücudunuzun verdiği sinyalleri dikkate alarak felç geçirmeden önce önlem alabilirsiniz. Belirtiler birkaç dakika içerisinde ortadan kaybolsa dahi, acilen bir doktara görünerek muayene olmalısınız. Peki felç belirtileri nelerdir?

• Yüksek tansiyon, beyin enfarktüsü ve beyin kanamasına sebep olan bir felç belirtisidir.
• Boyun tutulması (ense sertliği), beyin damarlarındaki kanama belirtisi olabilir. Çenenizi göğsünüze değdiremiyorsanız, doktora görünmenizde fayda var.
• Şiddetli ve ani baş ağrısı, en sık karşılaşılan felç belirtilerinden biridir.
• Şiddetli ve ani omuz ağrısı, felç geçirmeden önce ortaya çıkan belirtilerdendir.

 

Diğer felç belirtileri ise şöyle;

• Aniden başlayan tek taraflı kol ve bacakta güçsüzlük/hissizlik (uyuşukluk), yürümede zorlanma
• Konuşma bozuklukları, peltekleşme, kekeleme
• Görme bozuklukları, çift veya bulanık görme, görme kaybı
• Aniden başlayan idrar tutamama durumu
• Baş dönmesi, dengesizlik, bulantı, kusma, algılama güçlüğü, hesap yapamama, şuur kaybı
• Hareket kabiliyetinin azalması
• Dilini çıkardığında dilin kıvrılması veya bir tarafa düşmesi

 

 

Eğer kendinizde veya yanınızdaki kişide felç belirtisi gözlemlerseniz, vakit kaybetmeden doktora başvurmalısınız. Felç tedavisinde; trombektomi, kan sulandırıcı ilaçlar, plazminojen aktivatörleri, anjiyoplasti, stentleme ve cerrahi uygulama gibi yöntemler uygulanabilir. Kişinin felç geçirip geçirmediğini STR (smile, talk, raise) testi ile kolaylıkla anlayabilirsiniz.

 

1. Gülmesini isteyin: Felç geçiren kişiler tam bir şekilde gülemezler.
2. Konuşmasını isteyin: Felç geçiren kişiler, “Bugün hava çok güzel.” gibi basit cümleler kuramazlar.
3. Kolları kaldır: Felç geçiren bir kişi, kollarını kaldıramaz.

 

 

 

Felç Geçirme Riskinizi Biliyor Musunuz?

 

Felç geçirme riskiniz, genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak azalır veya artar. Risk faktörlerinden birine bile sahip olan herkes, felç geçirme riski taşır.

• Tıbbi hastalıklar: Yüksek tansiyon, şeker hastalığı (diyabet), yüksek kolesterol, kalp ritim bozukluğu, kalp ve damar hastalıkları.
• Yaşam tarzı: Sigara ve alkol kullanmak, hareketsiz yaşam tarzı, sağlıksız ve yağlı beslenme alışkanlığı, fazla kilo ve obezite.
• Yaş faktörü: 60 yaşından sonra felç geçirme risk oranı %75’tir. Bu oran, her 10 yılda bir 2 kat artar.
• Genetik faktörler: Ailesinde böbrek, kalp ya da beyinde damar hastalığı olan (hipertansiyon, diyabet, vb.) kişiler, sağlıklı bir yaşam sürseler dahi felç geçirme riski taşırlar.

 

 

Genetik Testler ile Felci Önleyebilirsiniz

 

Toronto’daki uygulamalı genomik merkezi direktörü Dr. Stephen Scherer ve ekibinin yaptığı çalışmada, CNV olarak bilinen DNA değişikliklerinin ve genleri etkileyen kopya sayısı varyasyonlarının, beyin felcine (Cerebral Palsy) sebep olduğu kanıtlanmıştır.

Marfan sendorumu (bağ dokusu hastalığı) gibi belli fenotipik (dış görünüm) özellikler taşıyan hastalıkları olan kişilerde de, iskemik felç riskinin genetik sendromlardan kaynaklandığı gözlemlenmiştir.

 

Ailesinde orak hücreli anemi, yüksek tansiyon, diyabet, inme, kalp damar hastalıkları ile moyamoya hastalığı, fabry hastalığı gibi genetik anomalilikler bulunan kişiler, felç geçirme konusunda yüksek risk grubundadırlar. Günümüzde genetik testler ile aile geçmişindeki kalıtsal hastalıklar ve genetik anomalilikler tespit edilebilmektedir. Felç geçirme riskinizi öğrenmek için bana e-mail gönderebilir ve genetik hastalıkları tanı merkezimizde kişiselleştirilmiş tanı ve tedavi yöntemlerinden (Kardiyak Risk Paneli, Obezite ve Diyabet) faydalanabilirsiniz.

 

Kardiyak Risk Paneli: Tıklayınız

Obezite ve Diyabet: Tıklayınız